معصومه رشیدی (فردارسانه) – رسانه‌های اجتماعی شکل‌هایی از ارتباط هستند که تولید، انتشار و تبادل محتوا را در بسترها و درون شبکههایی که تعامل و همکاری را در خود جای می‌دهند، تسهیل می‌کنند. آنها در طول سه دهه گذشته به سرعت تکامل یافته و همچنان به روش‌های بدیع و گاهی اوقات پیشبینینشده، به توسعه خود ادامه می‌دهند.
محیط این رسانه‌ها پویا است و می‌توانند برخلاف رسانه‌های سنتی، اطلاعات را مستقیم و بدون دخالت سردبیران یا دروازه‌بان‌های خبر به افراد منتقل کنند. بنابراین، رسانه‌های اجتماعی سطح فزاینده‌ای از بی‌ثباتی و غیرقابل پیش‌بینی بودن را در فرآیند ارتباطات سیاسی، نحوه رقابت در انتخابات و مشارکت شهروندان ایجاد کرده‌اند.
انتخابات ریاست جمهوری امریکا در سال 2016، نمونه‌ای از نقش اساسی این رسانه‌ها در شکل دادن به روایت‌های سیاسی بود. جایی که نامزدها برای برقراری ارتباط با رأی‌دهندگان، پاسخ به انتقادات، رسیدگی به نگرانی‌ها و حمایت از کمپین‌های خود از پلتفرم‌هایی مانند توئیتر و فیس‌بوک استفاده کردند تا مشارکت رأی‌دهندگان را جلب کنند.
سال 2024، سالی بی‌نظیر در تاریخ انتخابات دنیا است چراکه نزدیک به نیمی از جمعیت جهان به پای صندوق‌های رأی می‌روند. همانند انتخابات گذشته در کشورهای مختلف، اکوسیستم آنلاین بار دیگر نقش مهم خود را ایفا خواهد کرد و به احزاب و گروه‌های سیاسی اجازه می‌دهد تا پیام‌های سیاسی را متناسب با بخش‌های مختلف رأی‌دهندگان تولید و توزیع کرده و همچنان به عنوان منبع خبری برای رای‌دهندگان عمل کنند.
از آنجا که کاربران در سراسر جهان به طور فزاینده‌ای به توئیتر، اینستاگرام، تلگرام، واتس‌آپ و دیگر پلتفرم‌ها برای دریافت اخبار و بیان نظرات خود روی آورده‌اند، حوزه رسانه‌های اجتماعی به فضایی عمومی برای بحث و گفت‌وگو در مورد مسائل سیاسی و اجتماعی تبدیل شده است.
تلگرام در جریان انتخابات ریاست جمهوری برزیل در سال 2022 پلتفرم اصلی پیام‌رسانی در این کشور بود اما به واسطه انتشار اطلاعات نادرست، مشکلاتی به وجود آورد. شرکت تلگرام بعد از دستور دیوان عالی انتخابات برزیل مبنی بر مسدودسازی این پلتفرم، به این مشکلات واکنش نشان داد که به امضای تفاهم نامه‌ای بین دولت و تلگرام درباره مسائل و پاسخ به درخواست‌های حذف محتوا تحت قوانین برزیل منجر شد.
در انتخابات سال 1400 ایران، کلاب هاوس به تریبونی برای مناظره‌های انتخاباتی تبدیل شد و نامزدها از اتاق‌های آنلاینِ این بستر که میتوانست تا هشت هزار نفر را در خود جای دهد، برای بحث درباره اهداف سیاسی و چشم‌اندازهای خود استفاده کردند. بنابراین کلاب هاوس به سیاسی‌ترین پلتفرم اجتماعی تبدیل شد که بحث و گفت‌وگو در آن گاه تا ده ساعت طول می‌کشید اما سیاست‌های کاربری کلاب هاوس، حریم خصوصی کاربران را محافظت نمی‌کرد.
در آستانه انتخابات سال 2022 کنیا، بنیاد موزیلا، تیک تاک را کانالی برای انتشار سریع و گسترده اطلاعات نادرست سیاسی اعلام کرد. هرچند این پلتفرم همچنان برای انتشار اطلاعات و تبلیغات سیاسی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
این موارد و ده‌ها نمونه دیگر نشان می‌دهد که رسانه‌های اجتماعی تهدیدها و معایبی به همراه دارند اما بر اساس مطالعات مرکز تحقیقات پیو بین سال‌های 2022 و 2023، مردم 27 کشور جهان، عموماَ این رسانه‌ها را برای دموکراسی خوب می‌دانند تا بد. با این حال تفاوت‌های چشمگیری بین کشورها دیده شد. به عنوان مثال تنها 34 درصد بزرگسالان امریکایی رسانه‌های اجتماعی را برای دموکراسی مفید ارزیابی کردند و بخش قابل توجهی به اثرات زیان‌بار این رسانه‌ها، دستکاری و ایجاد شکاف در جوامع معتقد بودند. آنها معتقدند روایت‌های نادرست اغلب سریع‌تر از آن چیزی که سنجش حقیقت قادر به ارزیابی آنها باشد، منتشر می‌شوند و گسترش این اطلاعات گمراه‌کننده ممکن است به طور قابل توجهی به سردرگمی و بی‌اعتمادی رای‌دهندگان منجر شده و بر نظرات آنها تاثیر بگذارد.
باید در نظر داشت که موارد و آمار مطرح شده، کل ماهیت رسانه‌های اجتماعی را پوشش نمی‌دهد. بسیاری فاکتورهای دیگر در عملکرد اکوسیستم‌های آنلاین به ویژه در زمان انتخابات و رویدادهای سیاسی مؤثر هستند. بنابراین سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که ذی‌نفعان چگونه می‌توانند از این پلتفرم‌ها و سایر بسترهای اجتماعی برای انتشار محتوا، دسترسی به داده‌ها و سایر موضوعات مرتبط استفاده کنند؟
انتخابات سال 2024 در سراسر دنیا، نشان‌دهنده همگرایی مبارزات سیاسی سنتی و فن‌آوری‌های پیشرفته است که اینترنت، رسانه‌های اجتماعی و به‌ویژه هوش مصنوعی نقش‌های محوری در شکل‌دادن به پویایی انتخاباتی ایفا می‌کنند. درحالی که این ابزارها فرصت‌های بی‌سابقه‌ای برای مشارکت سیاسی و اطلاع‌رسانی فراهم می‌کنند؛ اما چالش مهم از نظر یکپارچگی انتخاباتی، یافتن راهبردهای مؤثر برای جلوگیری از انتشار اطلاعات نادرست و حفظ حریم خصوصی است. همان‌طور که ما در تلاقی پیچیده فن‌آوری و دموکراسی حرکت می‌کنیم، ایجاد تعادل بین نوآوری و مسئولیت ضروری است تا اطمینان حاصل شود که پیشرفتهای دیجیتال به جای تضعیف فرآیند دموکراتیک، می‌توانند آن را بهبود بخشند. با استفاده از پتانسیل تحول‌آفرین پلتفرم‌های آنلاین برای منافع جمعی، می‌توانیم دموکراسی فراگیر، مشارکتی و انعطاف‌پذیرتری برای نسل‌های آینده بسازیم تا به شیوه‌های معنادار، معتبر و توانمندتر در فرایند انتخابات مشارکت کنند.
